Lezing  2007
25e  Van der Leeuw-lezing
Seymour M. Hersh
,
Kader Abdolah
,
Joris Luyendijk

Van My Lai tot Abu Ghraib

De journalistieke carrière van Seymour M. Hersh wordt gemarkeerd door Vietnam en Irak. In 1969 vestigde hij zijn naam met de onthulling van het bloedbad in My Lai; 35 jaar later publiceerde hij een drietal artikelen over de misstanden en misdaden in de gevangenis Abu Ghraib.

In het voorjaar van 1968 werden 550 Zuidvietnamese dorpelingen – vrouwen, kinderen, bejaarden – door Amerikaanse militairen vermoord. Hersh schreef een serie van vijf artikelen over de feiten en achtergronden van deze oorlogsmisdaad, ook over de cover up-manipulaties door de Amerikaanse regering. Deze publicatie betekende een keerpunt in de Vietnam-oorlog. De artikelenserie leverde Hersh de Pulitzer Prijs op, en daarmee wereldfaam.

In zijn artikelen komen ook de daders aan het woord, wier leven is vernield, en die leven met de vraag welk doel daarmee gediend was. Hersh geeft aan dat we ons niet kunnen voorstellen wat oorlogsomstandigheden met mensen kunnen doen en met welke emotionele schade een maatschappij haar soldaten opzadelt. Hersh spreekt de machthebbers op deze verantwoordelijkheid aan.

Hersh telt de dagen tot het einde van het presidentschap van George W. Bush. Hersh houdt hem verantwoordelijk voor de wereldwijde crisis die begon op 11 september 2001, maar die sindsdien alleen maar vergroot is door de dramatische keuzes van de VS. De invasie in Irak is vastgelopen en niemand schijnt te weten hoe het verder moet. Irak dreigt een tweede Vietnam te worden.

Hersh wijst erop dat de VS op dit moment keuzes maakt op basis van geloof en overtuiging in plaats van op feiten. Want ondanks alle informatie die zijn netwerk in de wereld van intelligence – de CIA, de National Security Council, het leger etc. – hem levert, heeft Hersh geen idee waar de regering-Bush nu precies mee bezig is. Noch wie daar de belangrijkste beslissingen neemt.

Bush blijkt de constitutionele en democratische spelregels – die hij de wereld elders als model wil opleggen – met voeten te treden. Het Congres, de militaire top, de media, niemand heeft Bush weten te weerhouden van de irrationale keuze Osama bin Laden aan te pakken door het seculiere Irak aan te vallen. Ook Europa zorgde niet voor tegenwicht, maar loopt voor een flink deel mee achter het vaandel van de VS.

Joris Luyendijk kiest in zijn co-referaat voor een journalistieke invalshoek en werpt de vraag op waar de Europese Seymour Hershes toch zijn. Waarom zij er in Israel en Amerika wel zulke scherpe onderzoeksjournalisten, en in Europa niet? Seymour Hersh heeft een journalistieke methode en stijl ontwikkeld die hem in staat stelt om over zaken te berichten die je met klassieke journalistieke methodes nooit in beeld krijgt. Kan deze methode van nut zijn voor de Nederlandse journalistiek, en zo ja, waar is dan de Nederlandse Seymour Hersh?

Kader Abdolah plaatst in zijn co-referaat kanttekeningen bij de parlementaire democratie als exportproduct. Landen als Iran, Irak en Afghanistan hebben een zeer lange en ingewikkelde geschiedenis. De bevolking draagt die historische en culturele complexiteit met zich mee. Daarom zal de Westerse parlementaire democratie daar niet functioneren. Kader Abdolah doet daarna een poging te vertellen wat we in deze oude landen wel nodig hebben.

Seymour M. Hersh

Seymour M. – Sy – Hersh (Chicago, 1937) werkt als onderzoeksjournalist voor het weekblad The New Yorker. De laatste jaren legt hij zich toe op het Midden-Oosten, en vooral op de Amerikaans-Iraanse betrekkingen. Over de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme schreef hij The Chain of Command. The Road from 9/11 to Abu Ghraib (2004), in Nederland bij De Bezige Bij verschenen als Bevel van hogerhand. De weg van 11 september tot het Abu Ghraib-schandaal.

Eerdere boeken van zijn hand zijn o.a. The Price of Power: Kissinger in the Nixon White House (1983), The Target is Destroyed, What Really Happened to Flight 007 and What America Knew About It (1986), The Samson Option: Israel's Nuclear Arsenal and American Foreign Policy (1991, The Dark Side of Camelot, over de tekortkomingen in het presidentschap van John F. Kennedy (1997) en Against All Enemies. Gulf War Syndrome: The War Between America's Ailing Veterans and Their Government (1998).

Downloads

Kader Abdolah

De schrijver en Volkskrant-columnist Kader Abdolah (Iran, 1954) droomtde als kind ervan schrijver te worden, net als zijn betovergrootvader. Vanaf zijn twaalfde begint hij heimelijk westerse literatuur te lezen en ruikt zo aan de vrijheid die in andere landen heerst. Tijdens zijn studie natuurkunde in Teheran sluit hij zich aan bij een ondergrondse linkse partij die tegen de dictatuur van de sjah en later die van de ayatollahs vecht. Hij schrijft voor een illegaal blad en publiceert twee clandestiene verhalenbundels onder de naam Kader Abdolah.

Nadat hij moet vluchten uit Iran, belandt hij in 1988 in een asielzoekerscentrum in Apeldoorn en krijgt vervolgens een huis in Zwolle toegewezen. Als een bezetene leest hij Nederlands, vooral poëzie. Worstelend met de taal begint hij zijn verhalen in het Nederlands te schrijven. In 1993 debuteert Kader Abdolah met de verhalenbundel De adelaars, die meteen bekroond wordt met de belangrijke debutantenprijs Het Gouden Ezelsoor.

Daarna volgen oa. De meisjes en de partizanen (1995), De reis van de lege flessen (1997) en Spijkerschrift (2000), bekroond met de E. du Perronprijs. Sinds 1996 heeft hij in de Volkskrant wekelijks de column Mirza, dat ‘kroniekschrijver’ betekent. Abdolah groeide uit tot een van de populairste schrijvers in Nederland. In 2006 verscheen Het huis van de moskee, dat dit voorjaar een tweede plaats oogstte bij de verkiezing van de beste Nederlandstalige roman aller tijden.

Joris Luyendijk

Journalist Joris Luyendijk (1971) studeerde in 1990 een jaar in Kansas (VS). In Amsterdam verdiepte hij zich in politicologie, geschiedenis, Arabische en religieuze antropologie. In 1995 deed hij een jaar onderzoek onder Egyptische leeftijdsgenoten, waarvan hij verslag doet in Een goede man slaat soms zijn vrouw (1998). Zijn ervaringen met de islam stelde hij te boek in Een tipje van de sluier (2001). In 2006 volgde Het zijn net mensen, over zijn tijd als correspondent in het Midden-Oosten. In dit laatst verschenen, zeer succesvolle boek betoogt hij dat nieuwsmedia maar een minuscuul deel van de werkelijkheid kunnen laten zien. Dit minuscule deel is zwaar gefilterd, vervormd en gemanipuleerd, maar het wordt door kijkers, lezers en luisteraars thuis aangezien voor de werkelijkheid. Nieuwsmedia laten hun publiek ook in die waan, want eerlijk zeggen dat je niet kunt weten wat er speelt in Egypte is commerciële zelfmoord. Joris Luyendijk is ook presentator van het tv-programma Zomergasten.